ADATEPELİ KIZ EVLİYALAR SÖYLENCESİ 2020 07, 03:43
Efsaneler
Adatepeli Kız Evliyalar Söylencesi
Devrek’ten Dirgine’ye doğru giderken, Bolu Çayı (Filyos Irmağı kolu) ile çevrili, seyrek çamlarla örtülü bir tepede “Adatepeli Kız Evliyalar”ın türbesi olduğu söylenir. Yaşlı köylüler, “her gece türbenin üstüne nur yağdığını”, söylerler. Diğer yandan “buranın tekin bir yer olmadığını, hayvanların bile buradan geçerken ter döktüğünü” eklerler.
Dudu Kadın ve arkadaşı Esma Bacı, Adatepe Köyü’ne, Kurdeşe Köyü’nden gelin gelirler. Dudu Kadın bir gece rüyasında, “Evine nurlar indiğini, kendine gaipten gelecekten her şeyin malum olmağa başladığını, milleti için kendisine yararlı görevler verildiğini” görür. Kocasına rüyasını anlatır. Esma Bacı ve eşi de Dudu Kadın’a inanırlar.
Ertesi gün, Dudu Kadın’ın evi yıkılır, yerine büyük bir türbe ve dört odalı dergâh yapılır. Türbe, kısa zamanda çevrede önemli bir ziyaretgâh durumuna gelir. Beyler, Ayanlar, devletin zulmünden dağa çıkan kaçaklar, eşkıyalar, buraya akın eder. Dudu Kadın ve Esma Bacı bunlara, emirler verir, söyledikleri kariye ve divanlara ulaştırılır. Bu emirler özet olarak: “Hakkın emri bendedir. Hazreti Ali imdada koştu. Kaçanlara selamet, duranlara bereket saldım. Salgını (yıllık vergi) kaldırdım. Yezitlere lanet, Frenk kumaşları haram.” biçimindedir.
Dudu Kadın ile Esma Bacı, yüzleri peçeli olarak ziyaretçileri kabul ederler. Onlara geçmişlerini, geleceklerini anlatırlar. Hastalara, kötürümlere, körlere, sağırlara şifalı olurlar. Kazanlar kaynar, gelenlere aş ve ekmek dağıtılır. İşleri yürütmek için “Hızırlar ve Ricadülgayb” adlarıyla komiteler kurulur. Bu harekete karşı duranlar ve düşman olanlar, bu komiteler yoluyla ortadan kaldırılır.
Bu dönem; Osmanlı Saltanatının bilinçsizce Avrupa’ya sağladığı kapitülasyonlarla (Gümrük tutsaklığı), yerli sanayi ve el tezgâhlarının, Avrupa rekabetine dayanamayarak çöktüğü, Anadolu insanının aç, sefil ve işsiz kaldığı bir dönemdir. Bolu ve Kastamonu köyleri halkı, o tarihlerde el işi tezgâhlarda yerli keten dokumacılıkla geçim sağlamaktadır. Osmanlı Yönetimi, gümrük kapılarını açınca, Frenk malı ucuz, cicili-bicili renkli kumaşlar piyasayı kaplar, yerli üretimi yok eder.
İşte Adatepeli Kız Evliyalar’ın isyanı bu zamanda ortaya çıkar. İsyanın ana amacı: “Frenk kumaşları haram, yerli malı dokuma bez giymeyen yezittir.” biçiminde özetlenir. Devrekli iki kadının başlattığı isyan Bolu, Ankara, Sivas çevresinde yankılanır. Her taraftan gelen müritler, mücahitler Dudu Kadın ve Esma Bacı’nın emrine girerler. Devrek, Mengen, Gökçesu nahiye müdürleri, Bolu müftüsü Sıpgatullah Efendi ve Bolu-Kastamonu çevresinin en namlı ve güçlü eşkıyası Pazvandağlı, kuvvetleriyle Adatepe’ye gelerek Esma Bacı’ya katılır.
Çok büyük bir güce ulaştıklarını gören Esma Bacı, herkese haber salarak düzenlediği törende, toplanan bütün Frenk mallarını türbenin önüne yığdırır. Herkesi etrafında halka olacak biçimde sıralar. Yedi kız ve kadının ellerine yanar çıra verir. Başta kendisi ve eşkıya Pazvandağlı olmak üzere, Frenk mallarını ateşe verirler. Buna karşılık yapılan tezgâhlarda dokunan yerli kumaşlar kervanlar halinde çevre illere gönderilir.
Bu durum karşısında İstanbul’da ticari durumları sarsılan Frenkler ile Rum ve Ermeni tüccarlar, Osmanlı Sarayı’na çeşitli yollarla baskı yaparak, Adatepeli Kız Evliyalar’ın ve Anadolu’daki bütün dokuma tezgâhlarının yok edilmesini isterler.
Osmanlı Yönetimi, Kastamonu Valisi Tosun Paşa’yı isyanı önlemek üzere görevlendirir. Tosun Paşa, bütün kuvvetleri ile Adatepe’yi kuşatır, aylarca süren direnmeden sonra Dudu Kadın, Esma Bacı ve yerli malı savaşçıları yenilir. Sağ kalanlardan yüz kadarı zincirlenerek Ereğli’ye götürülür, Hızırlar ve Ricadülgayp komiteleri üyeleri idam edilir.
Dudu Kadın ve Esma Bacı ise Adatepe’ye getirilir, yakılan türbe önünde kafaları kesilerek öldürülür. Kesik başları İstanbul’a götürülerek herkese gösterilir. Geri kalan yandaşları ise Sinop Kalesi’ne hapsedilir.
Kaynakça: KALYONCU, Hamit (2005). Kömürde Açan Çiçek. Ankara: Pervaz Yayınları.
-
KAYSERİ- ETNOGRAFYA MÜZESİ GÜPGÜPOĞLU KONAĞI
2020 09, 18:38 -
AKSARAY-AKSARAY MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
BURSA-KARAGÖZ EVİ MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
MALATYA-ARSLANTEPE AÇIK HAVA MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
MALATYA-ATATÜRK EVİ MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
KONYA-SAHİP ATA VAKIF MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
GAZİANTEP-GORGO MEDUSA CAM ESERLER MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
ELAZIĞ-ELAZIĞ ARKEOLOJİ VE ETNOGRAFYA MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
EDİRNE-LOZAN ANITI VE MÜZESİ
2020 09, 18:38 -
KONYA-KOYUNOĞLU ŞEHİR MÜZESİ VE KÜTÜPHANESİ
2020 09, 18:38
